Dit artikel gaat over de meest gebruikte medicijnen die in Nederland voor ADHD’ers verkrijgbaar zijn. Iedereen kent wel Ritalin maar er zijn nog zoveel andere soorten ADHD-medicatie. Als ervaringsdeskundige kan ik zeggen dat er grote verschillen zijn tussen deze medicatie. Helaas is het vaak een lange zoektocht naar de juiste medicatie en afstemming. Ik neem je daarom mee in dit artikel en leg je uit wat mijn ervaringen en de voor- en nadelen zijn van de verschillende soorten ADHD-medicatie.
De meeste volwassenen met ADHD gebruiken methylfenidaat (Ritalin, Equasym, Medikinet) of dexamfetamine (Amfexa/Tentin). Na de diagnose zal de psychiater waarschijnlijk methylfenidaat en in sommige gevallen dexamfetamine voorschrijven. Echter zijn er ook nog minder bekende soorten van medicatie die een goed alternatief kunnen zijn om de concentratie te verbeteren en je impulsiviteit te verminderen. Verderop in dit artikel zal ik deze alternatieven beschrijven.
Veel keus maar vaak ook hoge kosten bij ADHD-medicijnen
Naast dat er verschillende soorten medicijnen zijn voor ADHD’ers heb je ook nog lange en kortwerkende varianten. Eigenlijk is het te bizar voor woorden dat er juist voor ADHD’ers zoveel keus is. ADHD’ers zijn eerder gebaat bij minder keus en meer duidelijkheid zou je denken. Helaas hebben we in de markt van ADHD-medicatie te maken met veel farmaceuten (dus veel merken) en een overheid die steeds minder wil subsidiëren waardoor je als afnemer gedwongen wordt om over te stappen. Uiteindelijk heeft het vooral met geld en het patent te maken. Farmaceuten zien de ADHD-medicatie helaas als een markt waar veel geld in valt te verdienen.
Er komen namelijk steeds meer volwassenen bij met de diagnose ADHD en als deze hun leven lang blijven slikken levert dat veel geld op. Een goed voorbeeld van medicatie die goedkoop te verkrijgen was en nu enkele tientjes per maand kost is Amfexa/Tentin (dexamfetamine). Dit medicijn werd tot vorig jaar vergoed omdat apothekers het zelf konden maken. Daardoor waren de kosten laag en voor de overheid aantrekkelijk om het te vergoeden.
Helaas is door tussenkomst van een rechter bepaald dat de apotheker het zelf niet meer mag fabriceren omdat een farmaceut het medicijn (dexamfetamine) in Nederland heeft laten registreren. De ADHD’er is dus nu aangewezen op het dure Amfexa/ Tentin. Wel is afgesproken dat je als gebruiker een deel vergoed krijgt. Toch ben je minimaal € 250,00 + eigenrisico per jaar kwijt aan Amfexa, waar dat vroeger een paar tientjes was…Daarnaast is het ook nog maar de vraag hoelang deze regeling blijft bestaan. Hier laat de farmaceutische industrie zich van haar slechtste kant zien. Helaas is daar op dit moment weinig aan te doen.
Verschillende soorten medicatie voor ADHD-ers:
Methylfenidaat (amfetamine)
Methylfenidaat ook wel Ritalin genoemd is het meest bekende en gebruikte medicijn voor ADHD’ers. Het wordt meestal als eerste voorgeschreven door de psychiater of huisarts. Methylfenidaat valt onder de psychostimulantia. Het bevordert de heropname van dopamine en noradrenaline in de hersenen. Hierdoor komen er minder prikkels binnen waardoor je beter kunt focussen en minder impulsief reageert.
Methylfenidaat valt onder de opiumwet dus er zijn helaas beperkingen. Bij autorijden of als je op reis gaat is het belangrijk om te beseffen dat het volgens de wet een “drug” is. Kijk ook uit als je de grens overgaat en zeker naar landen die een streng drugsbeleid hebben. Het grote voordeel van Ritalin is dat de kosten vrij laag zijn en het wordt daarom ook helemaal vergoed na aftrek van het eigenrisico.
Er is een korte- en langwerkende methylfenidaat. De kortwerkende is Ritalin, (10mg) en de langwerkende zijn Concerta (18, 27,36, 54 mg), Medikanet CR(5,10,20,30,40 mg) en Equasym XL (10,20,30 mg.) Nu zal je denken waarom neem je niet de langwerkende variant (Concerta, Medikanet, Equasym)? Helaas geldt ook hier dat de basis variant (goedkoopste) wordt vergoed (Ritalin 5mg) en de langwerkende versie niet of gedeeltelijk. Dit betekent dat sommige mensen zijn aangewezen op de kortwerkende vorm (Ritalin) terwijl ze eigenlijk veel meer baat hebben bij Concerta of Medikanet.
Echter wordt ook vaak met Ritalin begonnen om te kijken hoeveel mg per dag nodig is. Bij Concerta is dit niet handig omdat bij een te hoge dosis je 6-8 uur beroert kunt voelen. Het voordeel van Ritalin is dus dat het snel werkt, goedkoop is en je de dosering makkelijk kunt aanpassen. Je kunt dus flexibeler zijn in het gebruik van methylfenidaat. Ritalin is daarnaast makkelijk verkrijgbaar bij de apotheek. Helaas werkt methylfenidaat niet voor iedereen even goed. Bij 30% van de ADHD’ers werkt het niet en daarnaast zijn er ook nog enkele serieuze bijwerkingen.
Bijwerkingen
Een van de bijwerkingen is een verminderde eetlust. Dit is misschien prima als je overgewicht hebt maar voor mensen met een normaal gewicht een probleem. Daarnaast had ik persoonlijk erg veel last van rebounds. Ik ging mij somber voelen en had dan geen energie meer om wat te doen. Na een uur was dat voorbij maar het begon mij steeds meer te storen. Je kunt de rebounds minder heftig maken door de inname goed af te stemmen (time management) maar dat is vaak juist hét probleem bij ADHD’ers.
Bij methylfenidaat is elke volgende inname tussen de 3-6 uur. Als je dat vergeet krijg je een rebound. Meestal krijg je ook een rebound nadat de laatste inname is uitgewerkt. Daarnaast kreeg ik een tunnelvisie van Ritalin. Ik bedoel dan letterlijk een tunnelvisie. Je staart naar een punt en alles om je heen merk je niet meer op. Dit is prima als je voor een tentamen moet concentreren maar als ik moet autorijden vind ik het gevaarlijk. Je kunt dan besluiten om geen methylfenidaat in te nemen tijdens het autorijden maar dat wordt moeilijk als je bijvoorbeeld accountmanager bent of een moeder die de hele dag kinderen moet brengen en ophalen. Toch zijn er ook veel mensen die er mee kunnen leven en als de voordelen opwegen tegen de nadelen is het een prima medicijn.
Methylfenidaat samengevat:
Voordelen:
- Werkt bij 70% van de ADHD’ers
- Is goedkoop
- Makkelijk af te stemmen
- Snel verkrijgbaar bij de apotheek
- Werkt snel
- Twee varianten: Ritalin (kortwerkende) en Concerta, Medikanet, Equasym (langwerkende)
Nadelen:
- Bijwerkingen zoals verminderde eetlust, tunnelvisie en neerslachtig of afgestompt voelen
- Het valt onder de opium wet dus niet overal zomaar mee naartoe te nemen
- Ritalin werkt kort dus je moet het meerdere keren per dag innemen
- Rebound nadat het is uitgewerkt
- Sommige mensen slapen minder goed door Ritalin
Dexamfetamine (amfetamine)
Amfexa (nu Tentin) is ook een ADHD-medicijn dat op de opiumlijst staat. Het verschil tussen dexamfetamine en methylfenidaat is dat bij dexamfetamine stofjes in de hersenen niet worden hergebruikt maar juist aangevuld. Dexamfetamine zorgt er namelijk voor dat de aanmaak van de stofjes neurotransmitters dopamine en noradrenaline wordt gestimuleerd. Daarnaast zorgt dexamfetamine ervoor dat deze stofjes ook langer actief blijven in de hersenen. Er zijn dus twee manieren om de neurotransmitters (overdrachtsstoffen) te verhogen. Dit verklaart dat sommige mensen wel goed op dexamfetamine reageren maar niet op methylfenidaat of andersom. De uitwerking is dus hetzelfde. Bij beide wordt de concentratie van neurotransmitters dus verhoogd maar bij dexamfetamine door aanvulling en bij Methylfenidaat door hergebruik van neurotransmitters dopamine en noradrenaline.
Er zijn ook bij dexamfetamine kort- en langwerkende varianten. In Nederland is alleen de kort werkende onder de naam Tentin (Amfexa) verkrijgbaar. Het is een tablet van 5mg en werkt ongeveer vijf uur. Dexamfetamine is 2x sterker dan methylfenidaat wat betekent dat je het minder vaak hoeft te slikken. Amfetamine is hét alternatief voor mensen die niet goed aanslaan op methylfenidaat. Dit maakt het ook zo wrang dat voor dexamfetamine een flinke eigenbijdrage wordt gevraagd. Toch zijn er ook veel plus punten naast dat het langer werkt.
Bijwerkingen
De bijwerkingen zijn aanzienlijk minder dan bij methylfenidaat. Je kunt last krijgen van hartkloppingen of hoofdpijn maar dat gaat meestal na een paar dagen over. Vanuit eigenervaring heb ik tot nu toe geen bijwerkingen gehad. Ook had ik veel minder last van een rebound. Dit is ook een van de redenen waarom mensen overstappen op dexamfetamine. Het is van alle ADHD-medicijnen na methylfenidaat de meest gekozen medicatie.
Voordelen:
- Rebound is minder tot niet aanwezig
- Weinig bijwerkingen
- Werkt ongeveer 5 uur
- 2x sterker dan methylfenidaat dus minder vaak innemen
Nadelen:
- Valt onder de opiumwet
- Hoge eigenbijdrage (eigenrisico)
- Tot nu toe maar één producent (Tentin/Amfexa) op de markt
Non psychostimulantia (atomoxetine)
Als beide bovenstaande medicatie niet werken dan kun je Atomoxetine of wel Straterra proberen. Dit medicijn is vrij nieuw en wordt net als dexamfetamine niet volledig vergoed. Het zorgt voor een betere concentratie en werkt 24 uur. Het is dus medicatie met een lange afgifte wat voor ADHD’ers een voordeel is. Daarnaast werkt Straterra ook als antidepressiva. Ik heb zelf een aantal jaar dit middel geslikt en het hielp bij mij goed tegen angstgevoelens. Ik sliep ook veel beter en voelde mij de hele dag minder druk in mijn hoofd en kon beter prioriteiten stellen.
Zijn er dan geen nadelen?
Echter had het ook wat nadelen. Ten eerste wordt het niet volledig vergoed. Gelukkig is er nu een maximum eigen bijdrage van €250,00 per jaar. Wat ik zelf in het begin prettig vond maar later ging storen was dat je niet (helemaal) jezelf bent. Omdat het 24 uur werkt ben je altijd een beetje afgestompt, althans zo ervaarde ik dat. Dus ook in de avond als ik juist gezellig met vrienden iets wilde doen. Daarnaast duurt het een tijdje voordat je op de juiste dosis zit. Het kan zeker vier tot zes weken duren voordat het echt gaat werken en dan nog afstemmen op de juiste dosis.
Dit medicijn is zeker aan te raden als je naast concentratieproblemen ook depressieve gevoelens of angsten hebt. Straterra zorgt voor rust in het hoofd. Je piekert minder en je maakt je om alles minder druk. Echter na een paar jaar had ik het gevoel dat ik minder mijzelf was. Toch is het een goed alternatief als je bijvoorbeeld een onregelmatig leven leidt. Daarnaast valt het niet onder de opiumwet dus kan je zonder problemen autorijden en reizen in binnen- en buitenland.
Bijwerkingen
De bijwerkingen variëren behoorlijk bij Straterra. Ik had zelf erg last van misselijkheid als ik het in de ochtend innam. Ik was dan vaak een uur beroerd. Daarnaast kunnen seksuele storingen optreden zoals impotentie of geen zin in seks. Denk hier dus aan als je een partner hebt. Verder hebben sommige mensen een verminderende eetlust of slapen minder goed.
Voordelen:
- Werkt 24 uur
- Valt niet onder de opiumwet
- Ook een antidepressiva
- Maar één keer per dan innemen
Nadelen
- Hoge eigen bijdrage
- Bijwerkingen zoals seksuele stoornissen
- Je bent 24 uur onder invloed van het medicijn
- Duurt een aantal maanden voordat het optimaal werkt (4-6 maanden)
- De werkzame stof breekt minder snel af dus uitkijken met andere medicatie
Bupoprion (Wellbutrin XR)
Dit medicijn werd oorspronkelijk gebruikt om mensen van het roken af te helpen. Tegenwoordig wordt het vooral voorgeschreven als een antidepressiva met als bijwerking dat het concentratieproblemen verminderd. Daarnaast helpt Bupropion ook tegen innerlijke onrust. Ik slik dit medicijn samen met dexamfetamine omdat voor mij Bupoprion minder effectief is bij concentratie. Bupoprion werkt bij mij vooral goed in het verminderen van de innerlijke onrust. De scherpe kantjes worden eraf gehaald en dat maakt het leven een stuk prettiger.
Bijwerkingen
De bijwerkingen zijn over het algemeen mild en gaan meestal na een aantal weken over. Ik had in het begin vooral last van zweten en oorsuizen. Echter reageert iedereen anders op medicatie dus check goed de mogelijke bijwerkingen.
Voordelen
- 100% vergoed
- Relatief weinig bijwerkingen (persoonsafhankelijk)
- Antidepressiva
- Valt niet onder de opiumwet
Nadelen
- Effect van concentratie niet zo goed als bij andere medicatie (mijn mening)
- Oppassen met Alcohol
Conclusie
Er zijn dus veel verschillende soorten medicijnen beschikbaar voor volwassenen met ADHD. Mijn zoektocht is waarschijnlijk nog niet ten einde maar dat zal helaas gelden voor het grootste deel van volwassenen met ADHD. Het probleem (of een zegen) is dat er veel keus is en dat er naast de voordelen ook veel nadelen zijn. Werkzame stof, bijwerkingen, kosten of de duur van de werking zijn allemaal aspecten die je moet onderzoeken voordat je een keuze maakt.
Ik zie ADHD-medicatie dan ook als een noodzakelijkkwaad en gebruik het vooral als ik het echt nodig heb. Als ik in een hectische periode zit is Straterra beter voor mij dan Tentin of Ritalin. Heb ik echter alleen een middel nodig om mij te kunnen concentreren? Dan volstaat Ritalin of dexamfetamine prima. Ik denk dat ik helaas nooit helemaal van de medicatie zal afkomen en zie het dan ook als een hulpmiddel.
Geen enkel ADHD-medicijn is dus ideaal. Je zult je dus vaker dan je lief is moeten afvragen of je het nog moet blijven slikken, stoppen of overgaan op andere medicatie. Echter ben ik blij dat er ADHD-medicatie is want het maakt mijn leven een stuk gemakkelijker. De eerste stap om iets te beginnen maak ik sneller en ik maak eindelijk iets af. Al blijft de droom dat ik ooit een positief leven met ADHD kan leiden zonder medicatie. Tot dan ben ik blij dat er medicatie is.